3/Θ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ [ΤΣΕΓΑΝΗ]
Θέμα ΔΙΑΤΡΟΦΗ
Μέρος 1ο
Το χωριό μας ,εξαιτίας της ορεινής γεωγραφικής του θέσης παρήγαγε τα βασικά είδη διατροφής. Ειδικότερα αγροτικά προϊόντα ,σε ποσότητες και ποιότητες που μόλις και μετά βίας κάλυπταν τις άμεσες ανάγκες των κατοίκων του. Τα χωράφια ήταν σε ορεινές περιοχές και οι καλλιέργειες τους πρωτόγονες. Για τους λόγους αυτούς το σιτάρι, που για τα άλλα χωριά ήταν το βασικό υλικό για την παρασκευή του ψωμιού, για μας ήταν λιγοστό και έμπαινε ως πρόσθετο συστατικό στο γέννημα που πήγαινε στο μύλο.
Το αλεύρι που προορίζονταν για ψωμί προέρχονταν από μείγμα σίκαλης και καλαμποκιού, κατόπιν προστέθηκε και το σιτάρι. Το άλεσμα γινόταν σε νερόμυλους της Τσέγανης, ανατολικά του χωριού, στη διαδρομή προς τη Ζέρβη, στην περιοχή «Φότιγος» ή «Μύλοι». Η περιοχή αυτή είχε πολλά και ορμητικά νερά που κατέβαιναν από ψηλά και ήταν ιδανική για τη λειτουργία των νερόμυλων. Από τα μέσα του 18ου αιώνα μέχρι τη δεκαετία του εξήντα λειτούργησαν στην περιοχή 17 νερόμυλοι .Ο τελευταίος, που έκλεισε στα μέσα του εξήντα, ήταν του μπάρμπα-Νικόλα Γούλιου και του γιου του Αχιλλέα. Από τότε οι χωριανοί πήγαιναν το γέννημά τους για άλεσμα στο νερόμυλο του Ίντου στη Ζέρβη ή στους κυλινδρόμυλους του Μπόσκου και του Γεωργίου στην Άρνισσα.
Στα χρόνια της Κατοχής και κυρίως του Εμφυλίου, όταν οι δρόμοι πρόσβασης προς την Άρνισσα , τη Ζέρβη και τους νερόμυλους του χωριού ήταν δύσκολοι και επικίνδυνοι από νάρκες ή ενέδρες , πολλοί συγχωριανοί μας, προσέφευγαν στον χερόμυλο. Ο χερόμυλος αποτελούνταν από δύο μικρές μυλόπετρες, περασμένες σε ξύλινο άξονα, με χειροκίνητη την επάνω μυλόπετρα να γυρίζει με μικρή χειρολαβή επάνω στην δεύτερη που ήταν ακίνητη.
Το ζύμωμα και το φούρνισμα του ψωμιού γινόταν μια φορά την εβδομάδα. Το ζύμωμα γινόταν μέσα σε ξύλινη σκάφη, με προζύμι (μαγιά) που το φυλάγανε σε βρεγμένο πανί από το ένα ζύμωμα στο άλλο. Όταν φούσκωνε και ωρίμαζε το ζυμάρι το απλώνανε σε ξύλινες θήκες (πινακωτές) για να πάρει το σχήμα του και το ψήνανε σε χτιστούς φούρνους. Έφτιαχναν 10 μέχρι και 20 ψωμιά, ανάλογα με τα μέλη της οικογένειας. Για το ψήσιμό του χρειαζότανε τουλάχιστον 1 ώρα.
Πριν φουρνίσουν το ψωμί, ψήνανε στο φούρνο πίτες και μικρά ψωμάκια για τα παιδιά , που με λίγο τυράκι ήταν ότι νοστιμότερο μπορεί να φανταστεί κανείς. Στη διάρκεια του φουρνίσματος βάζανε μπροστά-μπροστά στο φούρνο ταψιά με φαγητά, γεμιστές πιπεριές ή μελιτζάνες ή πατάτες, για να ψηθούν, αλλά και για να πάρουν λίγη από την κάψα του φούρνου. Δεν αφήνανε τα παιδιά να φάνε από το ζεστό ψωμί μόλις έβγαινε από το φούρνο. Έπρεπε, λέει, «να το δει πρώτα η μάνα του». Αργότερα έτρωγαν όσο ήθελαν . Η μοσχοβολιά του φρεσκοκομμένου ψωμιού ήταν απερίγραπτα ευχάριστη και την απολάμβαναν όλοι στο ξεφούρνισμα του.
Το ψωμί το είχαμε σε μεγάλη υπόληψη και σεβασμό μικροί και μεγάλοι. «Σου ορκίζομαι στο ψωμί που τρώω» άκουγες συχνά να ορκίζονται οι μεγάλοι. Μπορεί να λείπανε τα πάντα από ένα σπίτι, το ψωμάκι όμως δεν μπορούσε και δεν έπρεπε να λείπει. Η φράση «δεν έχει ούτε ψωμί να φάει» σήμαινε την πλήρη, την απόλυτη ανέχεια. Αν τύχαινε να μας πέσει κομμάτι ψωμιού από τα χέρια ή από το τραπέζι, το σηκώναμε και το φιλούσαμε. Αν βλέπαμε ψωμί πεταμένο στο δρόμο, το παραμερίζαμε στην άκρη, για μην το πατήσουν οι άνθρωποι ή τα ζώα.
Ήταν απαραίτητο συνοδευτικό σε κάθε φαγητό. Στο τραπέζι οι μεγάλοι παρακολουθούσαν αυστηρά τα παιδιά, μην τυχόν και δεν τρώγανε ψωμί. «Μπουκιά ψωμί, μπουκιά φαί» μας λέγανε. Μόνο όταν θέλαμε να περιποιηθούμε ιδιαίτερα ή να δείξουμε την εύνοιά μας σε κάποιον φιλοξενούμενο του λέγαμε «φάε το φαί σου και χωρίς ψωμί».
Συνεχίζεται …………. Τέλος 1ου μέρους
Το κείμενο αυτό επιμελήθηκαν οι μαθητές : 1. Νάντση Αναστασία Στ΄ τάξη 2. Τόιτου Ευαγγελία Ε΄ τάξη 3. Σιάντσης Ιωάννης Ε΄ τάξη Πηγές –Σχετική βιβλιογραφία : Παπαλαζάρου Ιωάννη συνταξιούχου εκπ/κού Ν. Πέλλας Από το βιβλίο του «Στο περιβόλι της τοπικής μας παράδοσης »2010
ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ [ΤΣΕΓΑΝΗ]
Θέμα ΔΙΑΤΡΟΦΗ
Μέρος 1ο
Το χωριό μας ,εξαιτίας της ορεινής γεωγραφικής του θέσης παρήγαγε τα βασικά είδη διατροφής. Ειδικότερα αγροτικά προϊόντα ,σε ποσότητες και ποιότητες που μόλις και μετά βίας κάλυπταν τις άμεσες ανάγκες των κατοίκων του. Τα χωράφια ήταν σε ορεινές περιοχές και οι καλλιέργειες τους πρωτόγονες. Για τους λόγους αυτούς το σιτάρι, που για τα άλλα χωριά ήταν το βασικό υλικό για την παρασκευή του ψωμιού, για μας ήταν λιγοστό και έμπαινε ως πρόσθετο συστατικό στο γέννημα που πήγαινε στο μύλο.
Το αλεύρι που προορίζονταν για ψωμί προέρχονταν από μείγμα σίκαλης και καλαμποκιού, κατόπιν προστέθηκε και το σιτάρι. Το άλεσμα γινόταν σε νερόμυλους της Τσέγανης, ανατολικά του χωριού, στη διαδρομή προς τη Ζέρβη, στην περιοχή «Φότιγος» ή «Μύλοι». Η περιοχή αυτή είχε πολλά και ορμητικά νερά που κατέβαιναν από ψηλά και ήταν ιδανική για τη λειτουργία των νερόμυλων. Από τα μέσα του 18ου αιώνα μέχρι τη δεκαετία του εξήντα λειτούργησαν στην περιοχή 17 νερόμυλοι .Ο τελευταίος, που έκλεισε στα μέσα του εξήντα, ήταν του μπάρμπα-Νικόλα Γούλιου και του γιου του Αχιλλέα. Από τότε οι χωριανοί πήγαιναν το γέννημά τους για άλεσμα στο νερόμυλο του Ίντου στη Ζέρβη ή στους κυλινδρόμυλους του Μπόσκου και του Γεωργίου στην Άρνισσα.
Στα χρόνια της Κατοχής και κυρίως του Εμφυλίου, όταν οι δρόμοι πρόσβασης προς την Άρνισσα , τη Ζέρβη και τους νερόμυλους του χωριού ήταν δύσκολοι και επικίνδυνοι από νάρκες ή ενέδρες , πολλοί συγχωριανοί μας, προσέφευγαν στον χερόμυλο. Ο χερόμυλος αποτελούνταν από δύο μικρές μυλόπετρες, περασμένες σε ξύλινο άξονα, με χειροκίνητη την επάνω μυλόπετρα να γυρίζει με μικρή χειρολαβή επάνω στην δεύτερη που ήταν ακίνητη.
Το ζύμωμα και το φούρνισμα του ψωμιού γινόταν μια φορά την εβδομάδα. Το ζύμωμα γινόταν μέσα σε ξύλινη σκάφη, με προζύμι (μαγιά) που το φυλάγανε σε βρεγμένο πανί από το ένα ζύμωμα στο άλλο. Όταν φούσκωνε και ωρίμαζε το ζυμάρι το απλώνανε σε ξύλινες θήκες (πινακωτές) για να πάρει το σχήμα του και το ψήνανε σε χτιστούς φούρνους. Έφτιαχναν 10 μέχρι και 20 ψωμιά, ανάλογα με τα μέλη της οικογένειας. Για το ψήσιμό του χρειαζότανε τουλάχιστον 1 ώρα.
Πριν φουρνίσουν το ψωμί, ψήνανε στο φούρνο πίτες και μικρά ψωμάκια για τα παιδιά , που με λίγο τυράκι ήταν ότι νοστιμότερο μπορεί να φανταστεί κανείς. Στη διάρκεια του φουρνίσματος βάζανε μπροστά-μπροστά στο φούρνο ταψιά με φαγητά, γεμιστές πιπεριές ή μελιτζάνες ή πατάτες, για να ψηθούν, αλλά και για να πάρουν λίγη από την κάψα του φούρνου. Δεν αφήνανε τα παιδιά να φάνε από το ζεστό ψωμί μόλις έβγαινε από το φούρνο. Έπρεπε, λέει, «να το δει πρώτα η μάνα του». Αργότερα έτρωγαν όσο ήθελαν . Η μοσχοβολιά του φρεσκοκομμένου ψωμιού ήταν απερίγραπτα ευχάριστη και την απολάμβαναν όλοι στο ξεφούρνισμα του.
Το ψωμί το είχαμε σε μεγάλη υπόληψη και σεβασμό μικροί και μεγάλοι. «Σου ορκίζομαι στο ψωμί που τρώω» άκουγες συχνά να ορκίζονται οι μεγάλοι. Μπορεί να λείπανε τα πάντα από ένα σπίτι, το ψωμάκι όμως δεν μπορούσε και δεν έπρεπε να λείπει. Η φράση «δεν έχει ούτε ψωμί να φάει» σήμαινε την πλήρη, την απόλυτη ανέχεια. Αν τύχαινε να μας πέσει κομμάτι ψωμιού από τα χέρια ή από το τραπέζι, το σηκώναμε και το φιλούσαμε. Αν βλέπαμε ψωμί πεταμένο στο δρόμο, το παραμερίζαμε στην άκρη, για μην το πατήσουν οι άνθρωποι ή τα ζώα.
Ήταν απαραίτητο συνοδευτικό σε κάθε φαγητό. Στο τραπέζι οι μεγάλοι παρακολουθούσαν αυστηρά τα παιδιά, μην τυχόν και δεν τρώγανε ψωμί. «Μπουκιά ψωμί, μπουκιά φαί» μας λέγανε. Μόνο όταν θέλαμε να περιποιηθούμε ιδιαίτερα ή να δείξουμε την εύνοιά μας σε κάποιον φιλοξενούμενο του λέγαμε «φάε το φαί σου και χωρίς ψωμί».
Συνεχίζεται …………. Τέλος 1ου μέρους
Το κείμενο αυτό επιμελήθηκαν οι μαθητές : 1. Νάντση Αναστασία Στ΄ τάξη 2. Τόιτου Ευαγγελία Ε΄ τάξη 3. Σιάντσης Ιωάννης Ε΄ τάξη Πηγές –Σχετική βιβλιογραφία : Παπαλαζάρου Ιωάννη συνταξιούχου εκπ/κού Ν. Πέλλας Από το βιβλίο του «Στο περιβόλι της τοπικής μας παράδοσης »2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου