Στα δύσκολα χρόνια της τουρκοκρατίας ο Ελληνισμός συσπειρώθηκε γύρω από την εκκλησία . Η εκκλησία με τα προνόμιά της που της δόθηκαν από τους πρώτους χρόνους της δουλείας, η οργάνωση και η ανάπτυξη του θεσμού των κοινοτήτων και οι συντεχνίες κράτησαν ζωντανό το γένος, με ελπίδα για την εθνική του αποκατάσταση.Όπως λοιπόν σε κάθε πόλη και χωριό όπου υπήρχε Ελληνισμός έτσι και στο χωριό Άγρας (Βλάδοβο) πρώτο μέλημα των κατοίκων ήταν η λειτουργία της εκκλησίας και του σχολείου.
Από τα λίγα γραπτά κείμενα πηγή που έχουν διασωθεί γνωρίζουμε ότι κατά την διάρκεια των δύο τελευταίων αιώνων της δουλείας λειτουργούσε στο χωριό Άγρα Ελληνικό σχολείο.
Τις πληροφορίες αντλούμε από τον παλαιό κώδικα του ιερού ενοριακού ναού Αγίου Δημητρίου Άγρα.
Πληροφορίες αντλούμε επίσης από έκθεση του Αναστασίου Δ. Κάρτα από τον Άγρα του έτους 1941, µε τίτλο “Άγρα η Μακεδονική εν τη ιστορία.”
Σύµφωνα µε την έκθεση «Βλαδοβίται δια τον φόβον των Τούρκων µετοικίσαντες εις άνω Βλάδοβον, δια να µην µένουν τα τέκνα των αγράµµατα παρέδιδαν ταύτα εις τον Εφηµέριον της εκκλησίας του Αγίου Διονυσίου του εν Ολύµπου όστις εδίδασκεν αυτά εις εντός οικίας του οσάκις το ψύχος ήτο δριµύ, ή εντός του Ναού είτε εις το ύπαιθρον».
Η έκθεση αναφέρει ότι το σχολείο τούτο εν Άνω Βλαδόβου λειτουργούσε επί δύο και πλέον αιώνες έως ότου οι κάτοικοι επέστρεψαν εις το χωριό των προγόνων των. Μετά την επιστροφή των κατοίκων εις το Κάτω Βλάδοβον (Άγρα), στις αρχές του περασμένου αιώνα, η λειτουργία του σχολείου εξακολουθούσε, kατά τον αυτόν τρόπο µετά µεγάλης προφυλάξεως και φόβου.
Το πρώτο σχολικό κτίριο ανεγέρθηκε μεταξύ των ετών 1821 – 1830.
Από τις παραπάνω μαρτυρίες συμπεραίνεται ότι το σχολείου του Άγρα λειτουργούσε αρχικώς κρυφό σχολείο επί ένα αιώνα περίπου όπως άλλωστε και σε άλλα µέρη της πατρίδας µας.
Μετά την απελευθέρωση το νέο σχολείο χτίστηκε το 1920, χωρίς σχέδιο ή χρηματοδότηση από το Υπουργείο, στη θέση που βρίσκεται σήμερα. Το 1947 (κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου) κάηκε από τους αντάρτες και ανακαινίσθηκε το 1950 ύστερα από έρανο που διεξήγαγε ο τότε βασιλιάς μέσω του προγράμματος πρόνοιας. συμμοριοπλήκτων. Από την πυρκαγιά κάηκε η στέγη, τα κουφώματα και τα πατώματα. Έμειναν μόνο τα ντουβάρια. Οι εργασίες ανεγέρσεως άρχισαν στις 12 Ιουλίου 1950 και το σχολείο ήταν έτοιμο στις 10 Δεκεμβρίου 1950. Το σχολείο έχει τέσσερις αίθουσες μία αποθήκη και ένα γραφείο και η συνολική του έκταση είναι 233 τ.μ.
Ο Α.Δ. Κάρτας στην έκθεσή του παρουσιάζει μάλιστα και τον πρωτότυπο τρόπο διδασκαλίας του σχολείου σύμφωνα με τα πενιχρά μέσα εκείνης της εποχής. «Ο διδάσκαλος και οι μαθηταί έγραφαν εις το χώμα ελλείψει χάρτου ή εις την άμμον την οποίαν είχον επί σκαφιδίων μήκους 2-3 μέτρων και πλάτους 30-40 εκατοστών. Ο διδάσκαλος έγραφε την φράσιν κατόπιν την έσβηνε δια να την γράψουν και οι µαθηταί. Αργότερον έγραφαν επί της ωμοπλάτης αγελάδων δέρµα επεξεργασµένο , µεταχειριζόµενοι ως κονδύλιον υδατογενή πλακίδια. Έν είδος πένας µανδολίνου χρώµατος κίτρινου ή λευκού. Το 1850 ετέθησαν εις χρήσιν των σχολείων χαρτόνια τετράγωνα ή κυκλικά εις τα οποία ήσαν γραµµένα δι' ευδιακρίτου µαύρου χρώµατος τα γράµµατα του Ελληνικού αλφαβήτου και άτινα εκρέµοντο εις τους τοίχους της αιθούσης. Ο διδάσκαλος έθετεν επί του τοίχου καταλλήλως τα χαρτόνια σχηµατίζοντας λέξεις και φράσεις ακόµη. Μετά την σύνθεσιν τούτων οι µαθηταί ανεγίγνωσκον τας φράσεις και το σύστηµα τούτο διετηρήθη µέχρι το 1870 -80 όταν ετέθησαν εις χρήσιν των σχολείων οι πλάκες και τα κονδύλια.»
Ο Γεώργιος Δηµητριάδης είναι ο πρώτος επώνυµος δάσκαλος ο οποίος επανειληµµένως προσλαµβάνεται. Έχει μάλιστα διασωθεί και συμφωνητικό πρόσληψης του συγκεκριμένου δασκάλου με ημερομηνία 13 Μαρτίου 1860.
Συµπεραίνουµε λοιπόν ότι το σχολείο λειτουργούσε και προ του έτους 1860. Διαπιστώνουµε επίσης ότι ήταν το µοναδικό σχολείο που υποστήριξαν όλοι οι κάτοικοι µε κοινήν ευχαρίστησιν όλου του χωρίου οι οποίοι εµπράκτως έδειχναν την θέληση και το ενδιαφέρον τους για την µόρφωση των παιδιών τους (όπως ακριβώς αναγράφεται στο συμφωνητικό).
Αίσθηση προκαλεί στον ερευνητή το συµφωνητικό της 13ης Μαρ¬τίου 1860 µεταξύ των Προκρίτων του χωριού και του Δασκάλου Γε¬ωργίου Δηµητριάδη. Χαρακτηριστική είναι η φράση " ... εσυµφωνή¬σαµεν µε κοινήν ευχαρίστησιν όλου του χωρίου µας ... " που καταδη¬λώνει τη διάθεση όλων των κατοίκων να σπουδάζουν τα παιδιά τους τα ελληνικά γράµµατα και υπόσχονται " ... πάντες οµού οι κάτοικοι του ρηθέντος χωρίου Βλατόβου ... " να πληρώσουν το συµφωνηµένο ποσό των 2.300 γροσίων για το Σχολ. Έτος 1859 - 60.
Τα επόµενα Σχολ. Έτη και µέχρι το 1865 στο σχολείο διδάσκει ο Δάσκαλος Ανδρέας από την Κοζάνη64 µε ετήσια αµοιβή 2.955 γρό¬σια65.
Από το "Κατάστιχον της Ιεράς Εκκλησίας του χωρίου" πληροφο¬ρούµαστε πως τα επόµενα Σχολ. Έτη στο σχολείο του χωριού διδά¬σκουν66:
• Οι Βοδενιώτες Δάσκαλοι: Ιωάννης Στουγιαwάκης, Νικ.
Χ" Λούσης, Προκόπιος Βαλταδώρου, Νικόλαος Μουσίτσκας, Παπαλεµπάκης, Καλός Νικόλαος, Παπασιβένα Μαριάνθη.
• Από το γειτονικό χωριό Τέχοβο (Καρυδιά) ο Δάσκαλος Νικό¬λαος Γκάλης.
• Από το ίδιο το Βλάδοβο (Άγρας) οι Δάσκαλοι: Χρήστος Κύρ¬τσης ή Παπακύρτσης, Κων/νος Δ. Πάσκας (Υποδιδάσκαλος) και Γεώργιος Μπάπκας ή Γρηγοριάδης.
• Άλλοι Δάσκαλοι που προσέφεραν τις υπηρεσίες του στο σχο¬λείο αυτό είναι ο Ευάγγελος Κ. Στάκης, ο Χ"Γαβριήλ, ο Αθα¬νάσιος Χ' 'Κων/νου και ο Ιεροδιδάσκαλος Ιωάννης Παπα¬γεωργίου.
o Μετά το 1900 και στη διάρκεια της ένοπλης φάσης του Μακεδονικού Αγώνα στο σχολείο του Βλαδόβου διδάσκουν:
o Οι Διδασκάλισσες:
Αναστασία, Χ'Άντωνίου Μαρίκα (Θεσ/νίκη), Πασίλα Κατίνα (Θεσ/νίκη), Οικονόµου Μαρία (Δρυµός - Θεσ/νίκης), Ουζουνί¬δου Ελένη (Σέρρες), Κρετσόβαλη Θεανώ (Γευγελή).
Οι Διδάσκαλοι:
Σορίγγης Νικόλαος (Νάουσα), Καραµουτσόπουλος Χρήστος (Άρτα).
Τη Σχολική Χρονιά 1873-74, όπως µας πληροφορεί ο Δ. Πλαταρί¬δης, στο σχολείο φοιτούν 40 µαθητές.
Το σχολείο επιδοτείται από την Ι. Μητρόπολη Θεσ/νίκης κατά τη Σχολική Χρονιά 1895-96 για δύο τετραµηνίες (Ιαν.- Απρ. & Μαίου ¬Αυγ.) µε το ποσό των 8 Οθωµ. λιρών και στις 3/4/189969 επιχορη¬γείται µε το ποσό των 4 Οθωµ. λιρών.
Στο "Κατάστιχο" υπάρχει καταχωρηµένη απόδειξη πληρωµής του δ/λου Αθαν. Χ"Κων/νου µε ηµεροµηνία 22/2/1899 ποσού 400 γροσί¬ων.
Στο ίδιο "Κατάστιχο" θα τραβήξει την προσοχή του µελετητή η α¬νάθεση καθηκόντων Γραµµατέα της Εφορείας του Σχολείου στο Διδά¬σκαλο Καραµουτσόπουλο Χρήστο από το Μητροπολίτη Βοδενών Στέφανο µε ηµεροµηνία 2/10/1904.
Σηµαντικές θεωρούµε τις εγγραφές εκείνες του "Κατάστιχου" που µας πληροφορούν για αγορές που αφορούν τον εξοπλισµό του σχολεί¬ου.Έτσι:
• Τη Σχολ. Χρονιά 1864-65 το σχολείο προµηθεύεται "Λεξικόν"
που κοστίζει 165 γρόσια.
Τη Σχολ. Χρονιά 1896-97 το σχολείο αγοράζει:
Βιβλία αξίας 50,20 γρ.
Καταλόγους και κώδωνα αξίας 4,20 γρ. Ηµερήσιο έλεγχο αξίας 55 γρ.
• Στις 8/10/1904 αγοράζει βιβλία από το Διευθυντή της Ελληνι¬κής Σχολής Βοδενών κ. Φράγκο 70 και του καταβάλλει το ποσό των 42 γρ.
Στην ίδια πηγή είναι καταχωρηµένα τέσσερα πρακτικά εκλογής Εφόρων του Σχολείου που επικυρώνονται από τον εκάστοτε Μητρο¬πολίτη Βοδενών.
Ο δάσκαλος Αλέξανδρος Κρετσώβαλης µε όλα τα παιδιά του σχολείου στις 18 Οκτωβρίου 1912 µε ανθοδέσµες υποδέχθηκε στην είσοδο του χωριού τµήµα του Ελληνικού στρατού που απελευθέρωσε την Μακεδονία.
Το γεγονός αυτό βεβαιώνουν αξιόπιστα πρόσωπα όπως η Αικατερίνη Μπακύρτση, η Αναστασία Μπάπκα και η Μαρία Μπέκτση.
Πηγές πληροφόρησης για την ιστορική καταγραφή μας είναι:
1. «ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΟΥ ΝΑΧΙΓΕ ΒΟΔΕΝΩΝ» Έδεσσα Σεπτέμβριος 2006 ISBN 960-91875-4-4 του Αντώνης Παππού Σχολικού Συμβούλου και ιστορικού ερευνητή της περιοχής
2. Ιωάννης Τάνης κάτοικος Άγρα, που μας μετέφερε σε βιντεοσκοπημένη συνέντευξή του τις προσωπικές όσο και τις μαρτυρίες γεροντότερων που είχε ακούσει και καταγράψει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου